फॉर्म १५

फॉर्म १५ जी की १५ एच?

माझ्या एका परिचिताने हा प्रश्न फारच सोपा करून सोडवला. ते म्हणाले, ‘‘अहो, इंग्रजी बाराखडीत जी आधी येतो व नंतर एच. म्हणजेच मी जर ६० वर्षांपेक्षा कमी वयाचा असेन, तर १५ जी द्यायचा व नंतर येणारा एच म्हणून ६० वष्रे पूर्ण केली असतील तर मला फॉर्म १५ एच द्यावा लागेल.’’

आता या फॉर्म १५ मध्ये येणारे काही प्रमुख मुद्दे पाहू. सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे हिशेबी वर्ष (आर्थिक वर्ष) आणि मोजदाद वर्ष म्हणजे (कर मूल्यांकन वर्ष) हा फरक लक्षात घ्यायला हवा. सध्यापुरते बोलायचे तर हिशेबी वर्ष हे २०१७-१८ आणि मोजदाद वर्ष २०१८-१९ असे असेल. या फॉर्ममध्ये आपण सरलेल्या म्हणजे २०१६-१७ या वर्षांबद्दल लिहीत नसून आपण आगामी येणाऱ्या वर्षांबद्दल अंदाज बांधतोय हे लक्षात घ्या.

बँकेच्या मुदत ठेवीवर असलेल्या दुसऱ्या किंवा तिसऱ्या क्रमांकाच्या ठेवीदाराच्या नावाशी या फॉर्मचा काहीही संबंध नाही. हे प्रतिज्ञापत्र फक्त प्रथम नाव असलेल्या ठेवीदारानेच देणे बंधनकारक आहे. त्यामुळे नाव व पत्ता प्रधान ठेवीदाराचेच असावे. शक्यतो पत्ता हा बँकेच्या दप्तरी जो नोंद केलेला आहे तोच असावा. मात्र जर ठेवीदार हा अजाण (मायनर) असेल तर हा फॉर्म त्याच्या पालकांनी द्यावा. शक्यतो ज्या पालकाने ही ठेव भरताना पसे दिले असतील त्यानेच तो भरावा.

त्या बँकेकडून/संस्थेकडून मिळणारे एकूण उत्पन्न हेही आपणास पुढे नोंदवायचे आहे. यासाठी आपणास मागील वर्षी म्हणजे २०१६-१७ या वर्षांत मिळालेल्या व्याजाचा आधार घेता येईल. हे उत्पन्न आपण अगदी तंतोतंत मोजू शकत नसलो तरीही यात फार तफावत नसावी. आजच्या संगणक युगात खूपशा बँका वरील सर्व तपशील छापूनच फॉर्म देतात. त्यामुळे त्या बँकेतून मिळणारे व्याज मोजण्याचा विशेष प्रश्न उद्भवत नाही.

त्यानंतर एका ठिकाणी आपले संपूर्ण वर्षांचे वार्षकि उत्पन्न देणे गरजेचे ठरते. हा मुद्दा खूपच महत्त्वाचा आहे. हे उत्पन्न आपण शक्यतो अचूक (वास्तविक) लिहावे. त्याचप्रमाणे अगोदर लिहिल्याप्रमाणे जर हे उत्पन्न करपात्र उत्पन्न मर्यादेपेक्षा जास्त असेल.  तर मग हा फॉर्म आपण भरणे नियमबाह्य़ ठरते. बँकासुद्धा असा फॉर्म बहुधा स्वीकारीत नाहीत.

थोडक्यात फॉर्म १५ क्लिष्ट नसून तो देऊन आपण आपली, बँकेची व आयकर विभागाच्या दृष्टीने आवश्यक, पण साधी तरतूद पूर्ण करीत असतो. मात्र जरी हा फॉर्म कठीण नसला तरी तो गंभीरतेने भरणे मात्र आवश्यक आहे.

 ‘फॉर्म १५’बद्दल थोडक्यात महत्त्वाचे-

• तुम्ही ज्येष्ठ नागरिक (६० किंवा जास्त वय) असाल तर फॉर्म १५ एच द्या नाही तर फॉर्म १५ जी.
• आपला ‘पॅन’ क्रमांक अचूक नमूद करा.
• आपले एकूण उत्पन्न करपात्र उत्पन्न मर्यादेपेक्षा जास्त नसेल तर आणि तरच हा फॉर्म द्या. करवजावटीच्या गुंतवणुकांपश्चात, ज्येष्ठ नागरिकांसाठी ३ लाख व इतरांना अडीच लाख रुपये उत्पन्न मर्यादा आहे.
• फॉर्म देताना त्याची पावती बँकेकडून घ्या.
• आपली ठेव ही वार्षकि व्याज परतावा देणारी असेल तर हा फॉर्म एप्रिल-मेमध्येच देण्याचा हट्ट धरू नका, जेणेकरून मासिक उत्पन्नधारकांची गर्दीमुळे अडचण होईल. बँकेच्या कर्मचाऱ्यांवरील ताण विभागला जाईल. आपण जून, जुलमध्ये हा फॉर्म देऊ शकता.
• एखाद्या वर्षी फॉर्म देण्यास विसरलात तरी काळजी करू नका. आपल्या व्याजावर कापलेल्या कराची रक्कम समजून घ्या. बँकेकडून त्याचे फॉर्म १६ ए मध्ये प्रमाणपत्र घ्या. आपल्या आयकर विवरणात तो परतावा (रिफंड) दाखवा. सद्य अनुभवाप्रमाणे हा परतावा अगदी २०-२५ दिवसांतच आयकर विभागाकडून परत मिळेल.
• मागील वर्षी भरलेला फॉर्म पुढील वर्षीच्या संदर्भासाठी व्यवस्थित राखून ठेवा.

 संदर्भ

http://www.loksatta.com/arthasatta-news/form-no-15-marathi-articles-1451341/